Ingrediënten van Effectieve Ouderbegeleiding bij Gedragsproblemen van Jonge Kinderen

Samenvatting

Om gedragsproblemen te voorkomen en behandelen wordt ouderbegeleiding geadviseerd. Meer dan 200 randomized controlled trials en tientallen meta-analyses laten zien dat ouderbegeleiding het gedrag van ouders en kinderen succesvol kan veranderen. Maar omdat onderzochte ouderbegeleidingsprogramma’s vaak relatief complexe implementatieprocessen en kosten met zich meebrengen, en doorgaans weinig handvatten bieden voor hoe professionals begeleiding kunnen aanpassen aan de behoeften van individuele gezinnen, maken veel professionals gebruik van eigen vormen van ouderbegeleiding. Onderzoek naar kenmerken van effectieve ouderbegeleiding kan een brug slaan tussen empirisch ondersteunde programma’s en ouderbegeleiding van hulpverleners en ouders die geen toegang hebben tot deze programma’s. Dit artikel geeft een overzicht van de belangrijkste bevindingen van dit onderzoek.

Bijsluiter voor de praktijk

Dit artikel beschrijft wat we weten over effectieve ingrediënten van ouderbegeleiding bij gedragsproblemen van jonge kinderen (peutertijd, kleutertijd en onderbouw basisschool). Tabel 1 geeft de inhoud van dit artikel schematisch weer. Dit artikel kan worden gebruikt door professionals in de praktijk om keuzes in de inhoud en vorm van ouderbegeleiding te onderbouwen.

Abstract

Parenting support programs in early childhood are the recommended strategy to prevent and treat children’s conduct problems. More than 200 randomized controlled trials and dozens of meta-analyses indicate their ability to successfully improve parenting and child behavior. But because many programs are complex and costly to implement, and provide limited possibilities for evidence-based personalization, most professionals and parents do not have access to these programs. Recent developments to identify the effective components of parenting programs hold promise to fill the gap between empirically supported programs and parenting support for professionals and parents who do not have access to these programs. This papers provides an overview of these developments and their main findings.

Keywords: parenting program; conduct problems; effective components; core ingredients.

---redactioneel---

Redactioneel

door Hans Koot

Gedragsproblemen bij kinderen kenmerken zich door dwars en opstandig gedrag, prikkelbaar en driftig gedrag, anderen opzettelijk ergeren en agressie. Gedragsproblemen ondermijnen het welzijn van kinderen en hun relaties met ouders en leeftijdsgenoten. Zonder effectieve begeleiding kunnen ze leiden tot verdere verstoringen in de psychologische, sociale en schoolse ontwikkeling van kinderen en tot ernstige sociale problemen op lange termijn. Het is dan ook van belang er op vroege leeftijd al wat aan te doen. Omdat ouders een belangrijke rol spelen in de instandhouding en verdere ontwikkeling van gedragsproblemen, wordt voor de preventie en behandeling van gedragsproblemen ouderbegeleiding geadviseerd, met name bij jonge kinderen. Beschikbare programma’s die aantoonbaar effectief zijn hebben echter als nadeel dat ze vaak duur zijn, door professionals als rigide worden ervaren omdat ze in hun geheel moeten worden uitgevoerd en soms alleen in groepsvorm kunnen worden aangeboden. . Voor professionals is het dan moeilijk kiezen als in hun werksetting alleen ruimte is om onderdelen van effectieve programma’s aan te bieden.

Dit artikel geeft een eerste, voorlopig antwoord op dat dilemma. Het geeft een overzicht van afzonderlijke, effectieve bestanddelen van ouderbegeleiding waarvan verwacht wordt dat ze een unieke bijdrage leveren aan het verminderen van de gedragsproblemen van kinderen. Gebruikmakend van de resultaten uit een grote overzichtsstudie geeft het artikel een eerste inventarisatie, waarbij onderscheid gemaakt wordt tussen de theoretische oriëntatie, inhoud, werkvormen en structuur van de ouderbegeleiding. Het bevat tal van details over het hoe en waarom van de werkzaamheid van de verschillende bestanddelen en veel ingangen naar de literatuur die dat onderbouwt. Behalve dat het een handzaam overzicht geeft van werkzame bestanddelen in de ouderbegeleiding, toont het ook enkele opvallende bevindingen. Zo lijkt de toegevoegde waarde van sommige elementen van ouderbegeleiding (bijvoorbeeld het versterken van de ouder-kind relatie) af te hangen van de ernst van gedragsproblemen, is minder begeleiding (in termen van inhoud en aantal sessies) soms beter dan meer begeleiding en blijken online programma’s een goed alternatief voor traditionele programma’s, mits ouders goed worden begeleid.