Professionele pedagogische en hulpverleningsrelaties vragen meer dan een warm hart

Samenvatting

Betrokkenheid en verbondenheid van professionele opvoeders en hulpverleners met kinderen, jongeren en volwassenen in een afhankelijkheidspositie is van evident belang. Maar behalve een warm hart vraagt de omgang met relaties ook professionele kennis en vaardigheden, om een solide fundament te kunnen leggen voor de verdere beroepsuitoefening. Dit is in het belang van de cliënt maar ook in dat van de professionele opvoeder zelf. Te vaak wordt verondersteld dat het om een algemeen menselijke vaardigheid gaat die vanzelf al voldoende aanwezig is. Hieraan zou in opleidingen meer gericht aandacht moeten worden besteed. Dit vraagt op zijn beurt om goed uitgewerkte theorie over de professionele relatie tussen hulpverlener en cliënt inclusief empirische onderbouwing, waaraan het opvallend genoeg in veel werkvelden ontbreekt. In dit artikel wordt verkend wat conceptualisering en onderzoek naar de affectieve leerkracht-leerlingrelatie op basis van de gehechtheidstheorie, en de uitwerking in meetinstrumenten en relatie-interventies kan betekenen voor andere werkvelden.

Trefwoorden: professionele relatie, pedagogisch, hulpverlening, onderwijs, professionele kennis

Abstract

The involvement and connection of professional educators and care providers with children, adolescents and adults in a position of dependence, is of obvious importance. Besides a warm heart, dealing with relationships also requires professional knowledge and skills to lay a solid foundation for further professional practice. This is in the client’s interest, but also in that of the professional educator. Too often it is assumed that relational competencies can be reduced to a general human skill that is already there. However, relational work requires specific education and professional training. This, in turn, asks for well-developed theory about the professional relationship between care provider and client, including empirical support, which is conspicuously lacking in many fields of care. This article explores what conceptualization and research on affective teacher-student relationships based on attachment theory, and its elaboration in measuring instruments and relationship interventions could mean for other fields.

Keywords: professional relationship, pedagogical, care, education, professional training

---redactioneel---

Redactioneel

In deze bewerking van de oratie die Helma Koomen uitsprak bij de aanvaarding van de Kohnstammleerstoel aan de UvA in juni 2022 schetst zij een helder beeld van de inmiddels in het onderwijsveld welbekende gehechtheidsbenadering van de leerling-leerkrachtrelatie. De kracht daarvan zit hem in het gedifferentieerde beeld van deze relatie in termen van nabijheid, conflict en afhankelijkheid en de theoretische fundering die hij biedt voor de ontwikkeling van assessment en interventies. Koomen betoogt dat deze uitwerking succesvol kan worden toegepast op relaties in andere professionele settings en daarbij voordelen heeft ten opzichte van andere benaderingen, zoals de ‘therapeutische alliantie’.

Hoewel Koomen wijst op de beschikbaarheid van op de gehechtheidtheorie gebaseerde, effectieve interventies die leerkrachten en andere professionals kunnen helpen beter om te gaan met hun ondersteunings- en hulpverleningsrelaties, is het ook duidelijk dat er nog heel wat werk aan de winkel is om die ook te laten landen. Daarbij zal volop aandacht nodig zijn voor knellende vraagstukken rondom de opleiding van professionals in onderwijs en daarbuiten, de veelvoorkomende parttime aanstelling van leerkrachten, de korte duur van veel (therapeutische) contacten en de veelvuldige personele wisselingen in zowel de ambulante als residentiële zorg.

Het redactioneel is geschreven door Hans Koot.