Temporele instabiliteit van persoonlijkheidskenmerken op oudere leeftijd

Een literatuuronderzoek met diagnostische implicaties

Samenvatting

In deze literatuurstudie is onderzocht hoe veranderlijk
persoonlijkheidskenmerken en persoonlijkheidsstoornissen
gedurende de levensloop
zijn alsmede welke gevolgen dit
heeft voor persoonlijkheidsonderzoek bij ouderen.
Vijf longitudinale studies, gebaseerd op
het vijf factorenmodel van Costa & McCrae,
ondersteunen de veronderstelling dat persoonlijkheidskenmerken
gedurende de gehele
levensloop aan verandering onderhevig zijn.
Neuroticisme, extraversie en openheid nemen
met het stijgen van de leeftijd af. Altruïsme en
consciëntieusheid daarentegen nemen met
het ouder worden toe. Eén longitudinale en
drie cross-sectionele studies naar persoonlijkheidspathologie
wijzen op leeftijdspecifieke
veranderingen in de uitingswijze van (mal)-
adaptieve persoonlijkheidseigenschappen.
Bovendien toont een grootschalig cross-sectioneel
onderzoek dat ongeveer éénderde van
de DSM-As-II criteria voor persoonlijkheidsstoornissen
onvoldoende van toepassing zijn
op ouderen. Derhalve compliceren de temporele
instabiliteit van persoonlijkheidskenmerken
en de beperkte validiteit van de As-II criteria
persoonlijkheidsonderzoek bij ouderen.
Oplossingen zouden gezocht kunnen worden
in grootschalige normeringstudies van persoonlijkheidsvragenlijsten
bij ouderen in de GGZ en V&V-sector. Ook ingrijpende veranderingen
binnen de DSM, zoals een leeftijdsspecifieke, alsmede multidimensionale benadering
van persoonlijkheidsstoornissen verdienen
aanbeveling.