Kapitalisme en racisme: een intieme relatie van continuïteit en verandering

Abstract

Kolonialisme en Racisme is een boek dat uit de pas loopt met hedendaagse debatten over deze onderwerpen binnen de antropologie/sociologie en in activistische kringen. Dat is soms ongemakkelijk maar vaak inspirerend, vooral wanneer Jan Breman het belang benadrukt van het analyseren van racisme op het niveau van het mondiale kapitalisme. Het boek toont racisme in dienst van de wereldwijde uitbuiting van arbeid, die in gebieden buiten het directe gezichtsveld van de Nederlandse lezer haar meest extreme, dodelijke excessen blijft tonen. Ik ga graag de dialoog aan met Jan Breman over de inzichten die hij in zijn boek aandraagt en in die context wil ik ook een kwestie aansnijden die ik bijzonder opvallend vind: dat we momenteel in de paradoxale situatie zijn beland dat de grotendeels witte, liberale eigenaren en beheerders van het kapitaal – diegenen die in Jan Bremans boek nog zo duidelijk naar voren komen als actieve organisatoren van racistisch gedachtegoed en racistische wetten – zich inmiddels voordoen als grote voorstanders van antiracisme. En dat terwijl gevestigde linkse partijen en antiracistisch activisme nu vaak op gespannen voet staan. Voortbouwend op Jan Bremans historiserende en antropologische methode en mijn eigen onderzoek in Kerala en Cuba, zal ik ook ingaan op hoe we in deze paradoxale situatie terecht zijn gekomen – en hoe dat aansluit bij het laatste hoofdstuk van Kolonialisme en Racisme.