De intensificatie van het lerarenberoep: Een literatuurstudie

Samenvatting

Het werk van leerkrachten staat steeds meer onder druk, onder meer door de eisen van de overheid en de verwachtingen van de samenleving. Er moet steeds meer gedaan worden, zonder dat de werkcondities van tijd en materiaal in dezelfde mate mee evolueren. Dat leidt tot een chronische ervaring van werkdruk, of beter tot intensificatie van het lerarenberoep. Met deze zogenaamde “intensificatiethese” leverde Apple (1986) een krachtige aanzet tot een theoretische verklaring. Zijn these werd door verschillende auteurs empirisch verder onderbouwd. Een systematische literatuurstudie over deze onderzoeken biedt bevestiging van de intensificatiethese, maar tegelijk ook argumentatie voor verfijning en precisering ervan. Deze verfijningen kunnen rond drie aspecten geordend worden. Ten eerste zijn er naast de overheid en de ruimere samenleving nog andere bronnen van intensificatie te onderscheiden. Ten tweede wordt de impact van intensificatie gemedieerd door de werkcondities in de school en de persoonlijke betekenisgeving door de leerkracht. Ten slotte is de impact van intensificatie niet lineair, maar gedifferentieerd: leerkrachten ondergaan veranderingen niet alleen passief, maar kunnen er ook pro-actief en creatief mee omgaan. De aangepaste intensificatiethese vormt een conceptueel kader om de veranderingen in het lerarenberoep en de professionele identiteit van leraren te duiden vanuit het samenspel tussen het individu (de actor), de schoolorganisatorische werkcondities en de schooloverstijgende omgeving (overheid en samenleving).