Het sociale karakter van kritisch denken: didactische richtlijnen

Samenvatting

In dit artikel staan de mogelijkheden voor het bevorderen van kritisch denken op scholen centraal. Eerst wordt het empirische onderzoek besproken naar de vraag welke instructiestrategieën effectief zijn voor het bevorderen van kritisch denken. Instructiekenmerken waarvan wordt aangenomen dat ze kritisch denken bevorderen zijn: aandacht voor de (ontwikkeling van) epistemologische opvattingen van leerlingen, stimuleren van actief leren, gebruik van een probleemgestuurd curriculum, aanmoediging van interactie tussen leerlingen en leren aan de hand van praktijksituaties. Speciale “kritisch-denkenprogramma’s” blijken niet effectief. In het tweede deel van dit artikel worden de verschillende instructiemodellen voor kritisch denken besproken vanuit een sociaalconstructivistisch kader. Kritisch leren denken wordt geconceptualiseerd als het verwerven van de competentie om kritisch te participeren in de sociale praktijken waarvan iemand deel uitmaakt. Onderwijs dat de kritische competentie van leerlingen wil bevorderen moet hen op klas- en schoolniveau de gelegenheid bieden om kritisch handelen te observeren, imiteren en te oefenen en daarop te reflecteren. Voorts moeten leercontexten zo worden gekozen dat leerlingen er zin aan kunnen verlenen en zich verantwoordelijk gaan voelen voor de kwaliteit van de betreffende praktijk.