Naar een verdere verbreding van onderwijsaanbod?

Samenvatting

In de nota 'Verder na de Basisschool' wordtgepleit voor een verdere verbreding van onderwijsaanbod in het funderend onderwijs. Dezeverbreding heeft vooral betrekking op een accentverschuiving van het cognitieve, naar hetaffectieve en psychomotorische domein. Volgens de samenstellers van de nota dient er in hetvoortgezet onderwijs meer aandacht te wordenbesteed aan de ontwikkeling van creatief/artistieke, technische, huishoudelijke en socialevaardigheden, terwijl er ook meer moet wordengewerkt aan de lichamelijke ontwikkeling en hetgevoelsleven. In dit artikel sta ik eerst stil bijenkele achtergronden van dit streven. Vervolgens plaats ik enkele kritische kanttekeningen,door het verbreden van onderwijsaanbod in eenoverwegend noncognitieve richting vanuit viergezichtspunten te belichten: de plaats en functieVan onderwijs temidden van andere socialisatie'nstituties, de effectiviteit van schoolse socialisatie op uiteenlopende onderwijs en vormingsterreinen, de noodzaak van prioriteitstellingbinnen het onderwijsaanbod en de gevolgen vande huidige economische crisis voor de reikwijdteVan onderwijsdoeleinden. Anders dan de safnenstellers van de nota menen is een discussieover een verdere verbreding van onderwijsaanbod allerminst een gepasseerd station. In overeenstemming met één van de uitgangspunten waarop de vigerende middenschoolexperimenten zijn gebaseerd, is het in de nota'Verder na de Basisschool' geschetste nieuwestelsel van voortgezet onderwijs onder meergebaseerd op het streven naar verbreding vanonderwijs en vormingsaanbod. Dit streven is,naast de wens om de sociale selectiviteit van hetonderwijsbestel te verminderen, één van debelangrijkste drijfveren achter de beoogde ingrijpende herziening van de educatieve structuur van het voortgezet onderwijs in ons land.Er wordt voor gepleit, dat er in het funderendonderwijs ook en meer aandacht wordt besteedaan de ontwikkeling van 'creatief/artistieke,technische, huishoudelijke en sociale vaardigheden' (Nota Verder na de Basisschool, p. 12).Daaraan wordt toegevoegd dat in het huidigeschoolstelsel onvoldoende wordt gewerkt aanlichamelijke ontwikkeling, uitdrukkingsvaardigheid, kunstzinnige vorming en de ontwikkeling van het gevoelsleven. Voorts wordt hetbezwaarlijk geacht dat niet alle leerlingen worden ingeleid in de gebieden van techniek, huishoudelijke vaardigheden, ambachten en arbeid. 'De bestaande situatie in de eerste fasevan het voortgezet onderwijs beantwoordtderhalve niet aan het uitgangspunt van eenonderwijsaanbod voor alle leeriingen dat voldoende breed is met het oog op maatschappelijke vereisten' (de genoemde nota, p. 19). Hetbegrip verbreding van onderwijsaanbod blijktin twee verschillende betekenissen te wordengebruikt. Enerzijds geeft deze term het verlangen aan, dat in het onderwijs meer aandachtwordt besteed aan activiteit op het noncognitieve domein; deze betekenis is aan de ordeindien wordt gepleit voor bijvoorbeeld de ontwikkeling van het gevoelsleven en van allerleipsychomotorische vaardigheden. Anderzijdsduidt de term verbreding op het toevoegen vannieuwe leergebieden aan het bestaande leerplan, bijvoorbeeld wanneer wordt geopteerdvoor invoering van algemene technieken. Metde ene betekenis van het begrip verbreding isniet automatisch ook de andere gegeven; zijkunnen onafhankelijk van elkaar variëren. Zois het denkbaar dat verbreding van onderwijsaanbod in de genoemde tweede betekenis eenlouter cognitief karakter heeft. Wanneer in denota 'Verder na de Basisschool' voor verbreding wordt gepleit dan is overwegend de eerstgenoemde betekenis aan de orde.