Inleiding tot het artikel 'Activiteit als psychologischprobleem' van A. N. Leont'ev

Samenvatting

In dit aan de sovjetpsychologie gewijde themanummer mag een bijdrage over de grondslagenproblematiek niet ontbreken, vooral niet gezien de grote betekenis die men aldaar aan de fundering van de psychologie hecht. Wij hebben hiervoor uitgekozen eenhoofdstuk uit het laatste werk van de vorig jaaroverleden onderzoeker en theoreticus A. N.Leont'ev, en wel het hoofdstuk waarin hij het begrip'activiteit' uiteenzet in zijn betekenis voor de psychologie. Deze betekenis overschrijdt zoals trouwens ook de mening is van de auteur de grenzenvan de sovjetpsychologie. Inderdaad worden tegenwoordig ook in verschillende westelijke centra'activiteit' en 'handeling' als grondbegrippen van depsychologie opgevat. Wij noemen de Westduitse sociale en sportpsychologie (Kaminski, Werbik, Lenk)en de Utrechtse leerpsychologie en onderwijsproceskunde. In dit laatste geval is ook de activiteit zelf verschillend van de activiteit die bijv. bij het maken van eenstuk gereedschap optreedt. Activiteit kan nl. op verschillende niveaus plaatsvinden: zowel 'innerlijk' als'uitwendig'. Wij herkennen hier de reeds vanGal'perin bekende onderscheiding van handelingennaar niveau: materieel, mentaal, enz. Leont'evmaakt met grote overtuigingskracht duidelijk datdoor deze brede opvatting van het begrip activiteithet object van de psychologie fundamenteel anderswordt gedefinieerd dan wij gewend zijn van allerleivroegere of actuele stromingen in de psychologie ook van de moderne cognitivistische, op informatieverwerking stoelende psychologie. Het oude Cartesiaanse dualisme, dat de empirische psychologievanaf haar ontstaan heeft beheerst, wordt principieelverworpen. Noch het bewustzijn, noch het gedrag,noch 'onderliggende' cognitieve processen die hetuitwendig gedrag zouden determineren, vormen eenjuiste definitie van het studieobject van de psychologie, aldus Leont'ev. Al deze opvattingen creërenscheidingen waar die in werkelijkheid niet bestaan.De mens is actief, handelt, nu eens op het materiële,dan op het mentale niveau; maar deze totale activiteit vormt een eenheid; het heeft geen zin de menselijke activiteit uit elkaar te hakken, en uitsluitend aanéén niveau aandacht te besteden, of er een belangrijker gewicht aan toe te kennen dan aan het andere.Voor Leont'evs simpele argumentatie aan de handvan het voorbeeld van de perceptie van de buigbaarheid van een draad verwijzen wij naar zijn tekst. Ditvoorbeeld vormt overigens een geval van 'manipulerend denken', waaraan een eerder in PedagogischeStudiën verschenen artikel van Podd'jakov (Pedagogische Studiën, 1979, 56, 460470) werd gewijd.