Creativiteit en intelligentie: een zinvol onderscheid?
Samenvatting
De operationele definiëring van convergente endivergente produktie in termen van probleemkenmerken, stuit op moeilijkheden. Het blijkt noodzakelijk om convergente en divergente produktie te splitsen in resp. convergente en divergente denkverrichtingen enerzijds, en de resultaten van deze verrichtingen anderzijds. Het probleem rijst of men vanuitbepaalde kenmerken van de problematische situatiemag besluiten tot minstens een zekere invariantiemet betrekking tot denkverrichtingen waarovermen al dan niet speculatieve ideeën kan lanceren.Het onderzoek van Wallach en Kogan met betrekking tot de relatie tussen intelligentie en divergentieen de replicaties van dit onderzoek, tonen aan dat erproblematische situatiesbestaandiezichopzodanigewijze van elkaar onderscheiden dat de responsenweinig of geen samenhangen met elkaar vertonen.In hoeverre de mechanistische benaderingswijzevan het denkproces tot een model voert dat 'werkt',zal voortgezet onderzoek moeten leren. Het ligt allerminst voor de hand het denkproces intwee strikt gescheiden fasen onder te verdelen; bijv.in een fase vóór de formulering van het probleem enin een fase erna. Het is niet noodzakelijk een vastesuksessie van fasen aan te nemen. Mogelijk is erveeleer sprake van een variabiliteit in hun opeenvolging en herhalen beide fasen zich verschillendemalen op verschillende tijdstippen gedurende hetdenkproces. Vervolgens is het de vraag of beidefasen duidelijk herkenbaar zijn, en scherp van elkiiaronderscheiden kunnen worden in een feitelijk verlopend denkproces (verg. Van de Loo, 1963, 108109).Dit houdt in dat convergente produktie en divergenteproduktie niet netjes na elkaar, m;uir ook naastelkaar voorkomen. Immers, mogelijk speelt bij depogingen om een reeds geformuleerd probleem op telossen ook een rol dat men hypothesen moetformuleren, ingangen moet kiezen; eveneens is hetniet denkbeeldig dat het scherp formuleren vanproblemen eenzelfde 'soort' denken vereist als hetgeleidelijk tot een oplossing brengen van eeneenmcial geformuleerd probleem.
