De ideologie der zelfontplooiing

Samenvatting

In vele geschriften over de reorganisatie van het onderwijs worden als belangrijke, veelal zelfs als primaire doelstellingen genoemd: zelfverwerkelijking, zelfontplooiing e.d. De betekenis van deze termen wordtniet uitgelegd, doch blijkbaar als bekend voorondersteld. Als men echter de herkomst dezer begrippennagaat, ontdekt men dat zij stammen uit een veelszinsomstreden, empirisch nauwelijks gesteunde theorie.Aanvaarding van deze theorie heeft bovendien consequenties die in strijd zijn met hedendaagse opvattingen inzake gelijkheid en gelijkwaardigheid. Gewezen wordt op de gevaren die aan het ondoordachtgebruik van deze termen kleven; het onderwijs krijgttaken toebedeeld, wier uitvoering, bij gebrek aanhanteerbare maatstaven, niet anders dan op willekeurige, oncontroleerbare, dat wil ook zeggen: oppotentieel onbillijke wijze kan plaatsvinden. Diegevaren worden te ernstiger, naarmate de school zichmeer lijkt te ontwikkelen in de richting van een 'totalInstitution'. Een stroom van nota's, rapporten en andere geschriften, betrekking hebbend op de reorganisatievan het onderwijs, en afkomstig van bewindslieden,commissies, werkgroepen enz., overspoelt ons land.Uit hoofde van diverse functies die ik op het ogenblik tracht te vervullen heb ik mij verplicht geachtalthans een gedeelte van de bovenbedoelde schrifturen met enige aandacht te lezen. Het is mij daarbijopgevallen, hoe vaak daarin termen als 'zelfontplooiing', 'zelfverwerkelijking', 'autodeterminatie'e.d. werden gebruikt als aanduiding van iets, waar