Boekbeoordelingen

Samenvatting

Drie stromingen komen in deze voordracht aan de orde: Renaissance, Reformatie, Humanisme, stromingen die Bonger ieder afzonderlijk, in hun verband,in overeenstemming en tegengesteldheid overziet en in een summier maargoed samenhangend betoog verwerkt. Door de gehele voordracht heen is devraag naar de religiositeit centraal gesteld. Was het (Italiaanse) humanisme aof antigodsdienstig? De 18e en 19e eeuwse opvattingen, waarin de humam'sten „een soort vrijdenkersrepubliek vormden, die zich vrolijk maakte over deviri obscuri, de scholastische Dunkelmänner", hebben „voorgoed afgedaan".De humanisten in Italië en na hen in Frankrijk, Duitsland, Engeland en de Nederlanden, hebben de kerkleer onaangetast gelaten en zijn naast die leer ernstigbezig geweest met religieuze vraagstukken. Het humanitasideaal is een opvoedingsideaal. De grootste gaven van de mens zijn zijn denkvermogen en zijn«aal, een zienswijze die zich in latere eeuwen heeft gehandhaafd. De belangrijkste Duitse en Nederlandse humanist enworden besproken: Wimpfeling,Rcuchlin, Von Huiten Agricola met de Moderne Devotie, Erasmus. Interessant is wat Bonger zegt over tweeërlei Reformatie: de z.i. a en antihumanistische taal van Luther. Zwingli en Calvijn; de vrijzinnige, spiritualistische,naar het mystieke neigende tak die in Zwitsedand, Duitsland. Nederland enPolen grote invloed heeft verkregen cn waaruit de cis der verdraagzaamheid's gesteld. Dat de voordracht sluit met een ode aan Coornhert. de typische'6c eeuwse humanist, viel te verwachten. Hij wordt op een Iijn gesteldmet de Italiaanse „uomini universali". een eerbetuiging, waarvoor deze bescheiden Nederlander vermoedelijk teruggeschrokken zou zijn. Een voordracht die veel bekends, maar ook veel nieuws geeft.